Taj Mahal - kiệt tác kiến trúc của nhân loại

Di sản văn hóa Taj Mahal, một trong 7 kỳ quan đương đại của thế giới vừa tròn 350 tuổi. Với nghệ thuật kiến trúc thì đây là viên kim cương chói sáng nhất trong số các công trình kiến trúc Hồi giáo, một bài thơ không lời được kết vần từ những viên đá cẩm thạch. Với tình yêu, thì đó là một biểu tượng vĩnh hằng, là ngọn lửa được đốt cháy bằng thứ nhiên liệu chưa bao giờ cạn. 350 năm nay Taj Mahal vẫn cháy và vẫn luôn sáng bừng trong đôi mắt những người thưởng lãm...

Câu chuyện trở về những năm cuối thế kỷ 16, nơi Hoàng đế Jahangir đang trị vì một vùng đất có tên Hindustan (Ấn Độ sau này). Ông có rất nhiều con nhưng trong số đó ông đặc biệt yêu quý hoàng tử Khurram, người con thứ năm và là niềm tự hào của ông. Chính hoàng tử đã có công dẹp sạch những phần tử nổi loạn, đánh bật quân ngoại xâm, thống nhất đất nước. Với tất cả lòng tự hào, Jahangir đã ban cho Khurram cái tên Shah Jahan (Vua của thế giới), một tiền lệ chưa từng có trong triều đại Mughal khi chức danh ấy lại thuộc về một người chưa lên ngai vàng. Và cũng từ đây, cái tên này gắn liền với một thời kỳ cực thịnh của vương triều Mughal (Hồi giáo gốc Thổ) sau những tranh chấp đẫm máu hòng chiếm đoạt ngai vàng khi Jahangir qua đời. Shah Jahan lên ngôi (1628), cùng Hoàng hậu Arjumand Banu Begum (sau này được biết đến dưới cái tên ngắn gọn, Mumtaz Mahal) đem lại một thời kỳ hòa bình và thịnh vượng trong suốt triều đại Mughal.

Hoàng hậu Mumtaz là con gái Asaf Khan, quan đại thần trong triều đình Shah Jahan, bà là một đoá hoa thơm ngát nhất trong vườn hoa cung nữ và cũng là người được Shah Jahan sủng ái hết mực. Quen bà từ khi chưa lên chấp chính, thái tử Khurram đã mê như điếu đổ nàng Arjumand Banu Begum ngay từ cái chạm mặt lần đầu tiên ở một hội chợ trong lễ hội đón chào Năm mới của người Hồi giáo. Vẻ đẹp khuôn trăng của bà đã hút hồn nhà vua tương lai và ông đã nhủ thầm đây sẽ là một người thực sự quan trọng đối với cuộc đời ông. 5 năm sau, hai người kết hôn và từ lúc này trở đi bà trở thành một phần không thể thiếu trong nhịp đời gập ghềnh của Khurram, từ lúc Hoàng hậu Nur Djahan kích động các thái tử chống lại hoàng đế Jahangir cho đến lúc Khurram bị truy đuổi đến Deccan, miền trung Ấn Độ rồi đến ngày ông đường hoàng trở về với mũ miện trên đầu. Mumtaz Mahal (như cách gọi yêu thương của Shah Jahan) trở thành một vị cố vấn nhất mực trung thành với nhà vua, một hoàng hậu luôn được lòng dân nghèo. Bà luôn bên cạnh nhà vua trong những lúc khó khăn nhất, kể cả những khi ông đi chinh chiến. Rồi cuối cùng, sau khi sinh hạ hoàng tử thứ 14 trên chiến trường Burhanpur (1631), hoàng hậu đã qua đời ở tuổi 39 vì sức khoẻ bị giảm sút nghiêm trọng sau những chặng đường dài.

Cái chết của bà để lại cho Shah Jahan niềm thương tiếc vô bờ. Người ta bảo rằng: Chỉ trong vòng 2 tuần, râu và tóc của nhà vua đổi màu trắng xóa và liên tục. Sau đó, ông cũng chẳng màng tham gia vào công việc triều chính. Trước khi Hoàng hậu qua đời nhà vua có hứa với bà 3 điều: Sẽ xây cho bà một ngôi đền tưởng niệm vĩ đại nhất từ trước đến nay chưa từng hiện hữu trên đời, hàng năm sẽ đến viếng thăm bà và sẽ nuôi dậy các hoàng tử cho thật tốt. Trớ trêu thay, lời hứa đó cuối cùng chỉ đi được 1/3 quãng đường. Sau khi hoàn thành xong công trình kiến trúc vĩ đại nhất, Shah Jahan đã được các hoàng tử "đưa" thẳng luôn vào đền tưởng niệm nằm cạnh Hoàng hậu. Một kết thúc phản phúc y hệt như tình cảnh cha ông ngày trước nhưng khác chăng vẫn còn một chút hậu...

Taj Mahal được khởi công xây dựng vào năm 1632 và hoàn thành 22 năm sau đó. Đây là một công trình kiến trúc chứa đựng một ma lực cuốn hút đủ làm rung động hàng triệu con tim, là di sản của lối kiến trúc Ấn - Hồi, vừa uy nghiêm, lộng lẫy mà vẫn rất tinh tế, nhẹ nhàng. Đó còn là biểu tượng của tình yêu vĩnh cửu, là những giọt lệ rơi được tạc bằng đá cẩm thạch và thể hiện niềm tin tuyệt đối vào đấng Allah. Người ta thường nói, thật không lí giải được vì sao Shah Jahan lại có thể chọn được một mẫu kiến trúc đẹp lộng lẫy đến vậy? Câu trả lời chỉ có thể là do tình yêu vĩ đại mà ông đã dành cho bà. Bởi lẽ nhìn vào đó, dường như mọi nét đẹp của người phụ nữ đều được trình bày hết sức tinh xảo. Từ chiếc vườn hình chữ nhật tựa dáng một nét nghiêng của người phụ nữ cho đến vòm cổng ra vào như chiếc khăn che mặt của người con gái đạo Hồi trong đêm hôn lễ. Phần chính của công trình chính là tòa lâu đài bát giác cao 75m với mái vòm được làm hoàn toàn bằng đá cẩm thạch trắng và sa thạch được lấy riêng tại Rajasthan và Dehli. Cẩm thạch trắng loại đá có thể ứng ngẫu với mọi khoảnh khắc thay đổi của thời gian. Mỗi một cú chạm nhẹ của ánh sáng theo chu kỳ lên nó đều tỏa ra một thứ sắc màu riêng quyến rũ đến lạ lùng, nhẹ nhàng, dịu dàng lúc tảng sáng, chói lòa giữa trưa và như ngọn lửa thiêng khi đêm về.

Xung quanh toà lâu đài là những bức tường có nhiều của sổ và cửa ra vào hình vòm cuốn được trang trí cực kỳ tinh xảo. Trên gian phòng lớn ở tầng hai, mộ của vua và hoàng hậu được khảm bằng 12 loại đá quý ẩn hiện nhiều màu sắc trên nền cẩm thạch trắng trang trí nhiều tiết họa hình học, hoa lá và các dòng chữ Ả Rập chạy ngang trích từ kinh Koran như mang đến những thông điệp từ Thượng đế. Bên cạnh lâu đài là 4 cột tháp sừng sững vây quanh. Với quan niệm Hồi giáo, số 4 tượng trưng cho sự thiêng liêng, bất diệt và vì vậy có lẽ sẽ không thể có cách bày tỏ tình yêu nào ý nghĩa hơn thế. Công trình huy động 20.000 người làm và hơn 1000 thớt voi dùng để chuyên chở. Kiến trúc sư Ustad Isa (người Iran) là người đã kiến tạo nên phần hồn của đền thờ, những hạng mục khác chịu sự đảm nhiệm của từng khu vực: Thợ thủ công đến từ vương quốc Ottoman (Thổ Nhĩ Kỳ), tạo dáng vườn tược là những nghệ nhân vùng Kashmir, tạc chữ (Sheraz), cắt đá, chạm khắc, xây dựng mái vòm (Bukhara, Constantinople và Samarkand). Bên cạnh đó, vật liệu cũng được chọn lọc từ những vùng nổi tiếng nhất...

Taj Mahal kiêu kỳ dưới mọi góc cạnh, dưới mọi không gian và thời gian. Có người đã cho rằng nếu thật sự có thiên đường thì chỉ có nơi đây dễ làm người ta tin nhất. Đi bộ dưới khu vườn giữa 2 hàng cây quanh năm chim hót, với hồ nước trong vắt in bóng hình ẩn hiện tòa lâu đài, xung quanh là không khí đến tĩnh lặng thì không thể không tìm được những cảm giác thư thái, nhẹ nhàng, thương từng viên gạch vỡ và càng hoài cổ về một triều đại huy hoàng đã lùi xa tít tắp. Mỗi năm Taj Mahal đón nhận hàng triệu khách du lịch, nó trở thành niềm tự hào của người dân Ấn và hơn thế đó là di sản văn hóa thế giới. Nếu như ghé thăm Taj Mahal vào dịp này, có lẽ bạn sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ngôi đền khi đêm về bởi 20 năm nay chưa ai được ở lại Taj Mahal quá 6 giờ chiều vì những lí do an ninh. Đêm xuống, đặc biệt là những đêm trăng sáng, Taj Mahal tỏa một thứ ánh sáng kỳ ảo, một thứ đỏ lửa kéo những miền ký ức miên man trở về. 350 năm nay nó vẫn thế, vẫn lạc lõng một mình giữa sự phát triển chóng mặt của cuộc sống đô thị và vẫn là một biểu tượng sáng ngời của tình yêu bất tử và nếu vẫn được gìn giữ như thế này thì nó sẽ luôn là điểm hẹn của những cuộc trở về...